Ông Nguyễn Huy Tiến, Tổng Thư ký Hiệp hội Thang máy Việt Nam, khẳng định thang máy ngập nước và thấm nước không chỉ do thiên tai mà còn do bất cập trong thiết kế, thi công và vận hành. Các nguyên nhân chính bao gồm mưa lớn, vị trí đặt thang máy tại khu vực trũng thấp, công tác chống thấm kém, thiếu hệ thống thoát nước chuyên biệt và bảo trì không đúng quy trình. Tình trạng này gây ra chập điện, ăn mòn thiết bị, giảm tuổi thọ và tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn nghiêm trọng cho người sử dụng. Hiện tại, các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia vẫn chưa có yêu cầu cụ thể về khả năng chống nước cho thang máy thông thường, chỉ áp dụng chi tiết cho thang máy chữa cháy. Để đảm bảo an toàn và độ bền, cần triển khai các giải pháp đồng bộ từ thiết kế chống thấm triệt để, lắp đặt hệ thống thoát nước và cảnh báo ngập, đến việc sử dụng thiết bị điện có cấp bảo vệ cao.
Trao đổi với Báo Xây dựng, ông Nguyễn Huy Tiến, Tổng Thư ký Hiệp hội Thang máy Việt Nam, khẳng định rằng vấn đề thang máy bị ngập úng và thấm nước không đơn thuần do thiên tai, mà còn gắn liền với những bất cập trong thiết kế, quy trình thi công và công tác vận hành. Theo ông Tiến, việc nhận diện thấu đáo các nguyên nhân gốc rễ và triển khai các giải pháp đồng bộ là yếu tố then chốt để bảo vệ thiết bị, đồng thời bảo đảm an toàn tuyệt đối cho người dùng.
Nội dung
Ẩm ướt và ngập úng: Mối hiểm họa tiềm ẩn đối với an toàn thang máy
Thưa ông, trước thực trạng nhiều công trình đang đối mặt với vấn đề thang máy bị ngập úng hoặc thấm nước, ông có thể phân tích những nguyên nhân cốt lõi dẫn đến hiện tượng này?
Ông Nguyễn Huy Tiến, Tổng Thư ký Hiệp hội Thang máy Việt Nam.
Nguyên nhân hàng đầu thường bắt nguồn từ các yếu tố tự nhiên không thể tránh khỏi: Mưa lớn kéo dài, triều cường dâng cao, hoặc lũ lụt khiến lượng nước lớn tràn ngập hố thang.
Với vị trí thấp đặc trưng của hố thang, nước rất dễ chảy ngược vào bên trong khi hệ thống thoát nước xung quanh bị quá tải hoặc tắc nghẽn nghiêm trọng.
Đặc biệt, tại các khu vực có mực nước ngầm cao, hiện tượng thấm ngược từ lòng đất lên là một mối lo ngại, dẫn đến tình trạng ẩm ướt liên tục trong hố thang.
Bên cạnh đó, việc bố trí thang máy tại các vị trí trũng thấp, gần các đường ống kỹ thuật, khu vực vệ sinh, hoặc hệ thống điều hòa – thông gió của nhiều công trình cũng làm gia tăng đáng kể nguy cơ rò rỉ nước vào hố thang.
Công tác chống thấm, xử lý các khe hở và mạch ngừng bê tông nếu không được thực hiện đúng quy trình kỹ thuật sẽ tạo ra những điểm yếu nghiêm trọng, mở đường cho nước dễ dàng xâm nhập.
Sự thiếu vắng một hệ thống thoát nước chuyên biệt cho hố thang cũng là một nguyên nhân khiến nước dễ bị tích tụ mỗi khi xảy ra tình trạng ngập úng.
Hơn nữa, trong quá trình vận hành, việc vệ sinh sàn tầng không được kiểm soát chặt chẽ, cùng với sự thiếu hụt trong công tác kiểm tra và bảo trì định kỳ, cũng góp phần làm nước thấm vào giếng thang. Sự chênh lệch nhiệt độ cùng với độ ẩm cao bên trong giếng thang còn có thể dẫn đến hiện tượng hơi nước ngưng tụ, gây ra tình trạng ẩm ướt kéo dài.
Vậy khi thang máy phải đối mặt với tình trạng ngập úng hoặc thấm nước, hệ thống sẽ chịu những tác động tiêu cực cụ thể nào?
Về khía cạnh kỹ thuật, nước có thể xâm nhập, gây ra hiện tượng ngắn mạch và rò điện tại các thiết bị quan trọng nằm trong hố thang như công tắc giới hạn, hộp đấu dây, bơm chống ngập hay hệ thống chiếu sáng. Khi rò điện hoặc ngắn mạch xảy ra, dòng điện sẽ tăng vọt đột ngột, kích hoạt các thiết bị bảo vệ tự động ngắt nguồn, dẫn đến việc thang dừng khẩn cấp và cabin có nguy cơ bị kẹt giữa các tầng.
Trong những trường hợp nhất định, nếu thiết bị bảo vệ đã lỗi thời hoặc được cấu hình sai thông số, sự cố có thể leo thang đến mức cháy bo mạch điều khiển, khiến toàn bộ hệ thống thang máy ngừng hoạt động. Đáng chú ý, các tiếp điểm an toàn đặt tại đáy giếng thang là bộ phận có nguy cơ hư hại cao nhất.
Về khía cạnh cơ khí, độ ẩm cao và tình trạng ngập nước kéo dài sẽ gây ra hiện tượng ăn mòn, rỉ sét nghiêm trọng cho các bộ phận kim loại như dây cáp, khung đỡ và các mối hàn. Hệ quả là tuổi thọ của thiết bị bị suy giảm đáng kể, kéo theo chi phí thay thế tăng cao.
Thêm vào đó, môi trường nước đọng lâu ngày tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của nấm mốc và vi khuẩn, không chỉ ảnh hưởng đến kết cấu nền móng công trình mà còn tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho sức khỏe con người. Đặc biệt, nước lẫn dầu mỡ và bụi bẩn sẽ tạo thành một hỗn hợp độc hại, có khả năng làm hư hỏng cả thép và bê tông.
Ngoài ra, tình trạng ẩm ướt kéo dài sẽ làm suy giảm khả năng cách điện, dẫn đến dòng điện rò rỉ. Mặc dù cường độ có thể nhỏ, dòng điện rò vẫn đủ sức gây nguy hiểm cho người sử dụng, đặc biệt nếu thiết bị chống rò điện không vận hành đúng chức năng kỹ thuật.
Do đó, sau khi thang máy bị ngập, điều tối quan trọng là tuyệt đối không được khởi động lại thiết bị cho đến khi đội ngũ kỹ thuật chuyên nghiệp đã tiến hành kiểm tra, bảo dưỡng toàn diện và thực hiện đầy đủ các phép thử cách điện theo đúng tiêu chuẩn.
Nước xâm nhập là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến ngắn mạch và rò rỉ điện trong các thiết bị thang máy.
Hiện tại, các quy chuẩn và tiêu chuẩn liên quan đến việc chống ngập nước cho thang máy tại Việt Nam đang được quy định như thế nào?
Hiện tại, hệ thống quy chuẩn và tiêu chuẩn về phòng chống ngập nước cho thang máy ở Việt Nam vẫn còn những hạn chế nhất định. Cụ thể, QCVN 02:2019/BLĐTBXH – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn lao động đối với thang máy và TCVN 6396-20:2017 (EN 81-20:2014) – Yêu cầu an toàn về cấu tạo và lắp đặt thang máy, đều chưa đề cập rõ ràng hay cụ thể các yêu cầu về khả năng chống nước của thiết bị điện, ngoại trừ các trường hợp áp dụng cho thang máy chữa cháy.
Đối với thang máy chữa cháy, TCVN 6396-72:2010 (EN 81-72) đã quy định chi tiết và rõ ràng rằng các thiết bị điện đặt trong hố thang và dọc theo giếng thang phải được bảo vệ hiệu quả khỏi tác động của nước nhỏ giọt, nước phun, và thậm chí cả khả năng ngâm trong nước.
Tuy nhiên, đối với thang máy thông thường, các quy chuẩn hiện hành lại chưa có yêu cầu cụ thể nào về khả năng chống nước của thiết bị điện, cũng như các giải pháp toàn diện để chống ngập nước. Thay vào đó, chúng chủ yếu tập trung vào các biện pháp chống thấm cơ bản trong quá trình thi công và ngăn nước tràn vào cabin từ khu vực cửa tầng.
Trong bối cảnh điều kiện khí hậu nóng ẩm, mưa lớn kéo dài và nguy cơ ngập úng đô thị ngày càng trở nên nghiêm trọng, việc nghiên cứu và bổ sung các quy chuẩn, tiêu chuẩn về chống ngập cho thang máy thông thường là một yêu cầu cấp thiết nhằm đảm bảo an toàn tối đa và nâng cao độ bền vững cho công trình.
Chủ động phòng ngừa: Giải pháp tối ưu hơn khắc phục
Trước thực trạng đã nêu, đâu là những giải pháp cần thiết để phòng chống ngập nước cho thang máy, nhằm bảo đảm an toàn và tối ưu hóa độ bền của thiết bị?
Trong điều kiện khí hậu nhiệt đới ẩm đặc trưng và tình trạng ngập úng đô thị ngày càng diễn biến phức tạp, việc triển khai các biện pháp chống ngập nước cho thang máy không chỉ là cần thiết mà còn là một yêu cầu bắt buộc để đảm bảo an toàn tuyệt đối và duy trì độ bền vững của thiết bị. Các giải pháp này cần được thực hiện một cách đồng bộ, xuyên suốt từ giai đoạn thiết kế, thi công cho đến quá trình vận hành.
Trước tiên, hố thang cần được xử lý chống thấm triệt để ngay từ giai đoạn thi công, sử dụng các giải pháp tiên tiến như phủ màng bentonite, phun thẩm thấu, lắp đặt băng cản nước hoặc tạo lớp đệm cách nước chuyên dụng. Đối với các vết nứt, việc bơm keo polyurethane và trám lại bằng bê tông là quy trình bắt buộc.
Tại các ngưỡng cửa tầng, cần thiết kế mặt vát dốc hướng ra ngoài nhằm ngăn chặn nước từ quá trình lau rửa hoặc thiết bị phun nước chảy ngược vào bên trong cabin.
Nên bố trí một hệ thống thoát nước hoặc hố thu – bơm hút nước chuyên dụng cho giếng thang, và hệ thống này không được phép sử dụng chung với bất kỳ thiết bị thoát nước nào khác. Nước sẽ được thu gom về một điểm duy nhất và bơm ra ngoài bằng bơm chìm, từ đó giảm thiểu đáng kể nguy cơ hư hại cho các thiết bị trong hố thang.
Việc lắp đặt hệ thống cảnh báo ngập nước tại hố thang đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Khi mực nước dâng cao và chạm đến cảm biến, một tín hiệu sẽ được truyền về bộ điều khiển trung tâm, tự động kích hoạt thang di chuyển cabin lên tầng an toàn, mở cửa cho hành khách thoát ra ngoài, và vô hiệu hóa hoạt động của thang để ngăn chặn rủi ro chập điện hoặc hư hỏng thiết bị.
Với các hệ thống tiên tiến hơn, cảnh báo còn được tự động chuyển tiếp tới nhân viên kỹ thuật hoặc trung tâm giám sát tòa nhà, giúp họ có thể can thiệp và xử lý kịp thời, tránh tình trạng ngập sâu gây hậu quả nghiêm trọng.
Giải pháp chống ngập thang máy cần được tích hợp ngay từ giai đoạn thiết kế và xây dựng công trình.
Đối với các khu vực thường xuyên chịu ảnh hưởng của ngập lụt, việc chuẩn bị và lắp đặt rào chắn chống ngập cho hố thang máy là điều tối cần thiết. Tấm chắn chống ngập là một giải pháp cơ học hiệu quả, được lắp đặt ngay tại cửa tầng thang máy trong trường hợp mưa lũ gây ngập. Tùy thuộc vào đặc điểm cụ thể của công trình và mức độ cảnh báo ngập úng tại từng địa phương, có thể lựa chọn các dạng tấm chắn phù hợp như: tấm chắn bán phần hoặc tấm chắn dạng khối kín.
Mặc dù hiện tại chưa có yêu cầu bắt buộc, các chủ đầu tư nên chủ động cân nhắc việc sử dụng các thiết bị điện đặt tại đáy hố thang có cấp chống nước tối thiểu IP67, cùng với tiếp điểm cửa tầng, thiết bị an toàn và đèn chiếu sáng đạt cấp bảo vệ IPX6 trở lên. Ngoài ra, việc bảo vệ bo mạch và dây dẫn bên trong các hộp kín sẽ ngăn chặn tiếp xúc trực tiếp với nước, góp phần đáng kể vào việc kéo dài tuổi thọ thiết bị.
Tóm lại, giải pháp tối ưu nhất để bảo vệ thang máy khỏi mọi nguy cơ ngập nước và đảm bảo an toàn tuyệt đối cho người sử dụng, chính là sự chuẩn bị chủ động và kỹ lưỡng ngay từ đầu – từ giai đoạn thiết kế, xây dựng, đến lắp đặt, bảo trì và vận hành. Việc chủ động phòng ngừa luôn mang lại hiệu quả cao hơn và tiết kiệm chi phí đáng kể so với việc phải khắc phục hậu quả sau khi sự cố đã xảy ra.
Xin trân trọng cảm ơn ông!
Bộ Nội vụ lên tiếng về thử nghiệm thiết bị thang máy tại Việt Nam