Bài báo nêu bật tầm quan trọng của các giải pháp kiến trúc bền vững nhằm tối ưu hóa năng lượng và làm mát tự nhiên, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Điển hình là ngôi nhà của chị Lê Thị Thùy Linh tại Hà Nội, được thiết kế với cửa tre/nứa chắn nắng, khai thác tối đa ánh sáng và gió trời, tường cách nhiệt và hệ thống cây xanh để giảm đáng kể nhu cầu sử dụng điện. Các kiến trúc sư nhấn mạnh việc kiểm soát bức xạ mặt trời, tối ưu hình khối và vật liệu công trình, tạo không gian đệm cách nhiệt, đồng thời lấy sức khỏe và tiện nghi con người làm trọng tâm thiết kế. Việc tích hợp đồng bộ các giải pháp làm mát thụ động và chủ động không chỉ giúp tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính mà còn cải thiện vi khí hậu đô thị, nâng cao sức khỏe và chất lượng cuộc sống.
Nội dung
Tối ưu hóa năng lượng, nâng cao chất lượng không gian sống
Năm 2017, tại phường Bồ Đề, Hà Nội, chị Lê Thị Thùy Linh khởi công xây dựng ngôi nhà 5 tầng trên diện tích 125m². Khác biệt với lối kiến trúc truyền thống, chị đã lựa chọn các giải pháp làm mát tự nhiên tiên tiến, nhằm tối ưu hiệu quả sử dụng năng lượng, đồng thời kiến tạo một không gian sống tiện nghi và bền vững.
Hệ thống cửa làm từ tre, nứa được thiết kế tinh tế, có khả năng chắn bức xạ mặt trời trực tiếp, góp phần điều hòa nhiệt độ bên trong công trình.
Thiết kế của công trình tập trung khai thác tối đa ánh sáng tự nhiên và luồng gió trời. Vào mùa hè, hệ thống tường được bổ sung các lớp vật liệu mỏng với khoảng không đệm ở giữa, có tác dụng cách nhiệt hiệu quả từ bên ngoài. Ngược lại, vào mùa đông, kiến trúc được tối ưu để đón nắng, duy trì sự ấm áp cho không gian bên trong.
Đặc biệt, tường nhà được xây dựng với độ dày tối ưu hơn so với các công trình truyền thống, kết hợp hài hòa với rèm và cửa mành để linh hoạt điều tiết nhiệt độ. Không gian sống còn được bao phủ bởi hệ thống cây xanh đa dạng, không chỉ chắn nắng hiệu quả mà còn tạo nên những mảng xanh tươi mát, mang lại sinh khí và sự gần gũi với thiên nhiên.
Theo chia sẻ của chị Linh, việc bố trí khoa học hệ thống cửa đi và cửa sổ đã tạo nên khả năng thông gió xuyên phòng tối ưu, đạt 100%. Nhờ vậy, ngôi nhà luôn tràn ngập ánh sáng tự nhiên và sự thông thoáng, loại bỏ nhu cầu sử dụng đèn điện vào ban ngày, đồng thời giảm thiểu đáng kể số ngày phải vận hành điều hòa nhiệt độ trong những tháng cao điểm nắng nóng.
Bên trong hệ thống cửa tre tinh xảo là lớp cửa nhôm kính hiện đại, có chức năng điều tiết linh hoạt luồng gió tự nhiên vào không gian nội thất.
Lý giải sâu hơn về các giải pháp làm mát đặc trưng cho công trình này, Kiến trúc sư Lê Lương Ngọc từ Công ty V-Architecture phân tích: Tường bê tông thường có xu hướng hấp thụ nhiệt bức xạ mặt trời vào ban ngày và giải phóng nhiệt năng này vào ban đêm, dẫn đến tình trạng oi bức trong phòng.
Để khắc phục hạn chế này, trong quá trình tư vấn cho dự án của chị Linh, V-Architecture đã đề xuất giải pháp sáng tạo: sử dụng hệ cửa bằng tre, nứa như một lớp chắn hiệu quả, ngăn chặn bức xạ trực tiếp từ mặt trời đến lớp cửa nhôm kính bên trong. Đồng thời, cấu trúc này còn tạo ra một luồng áp lực gió tự nhiên, hỗ trợ làm mát cho bề mặt tường.
Vào mùa hè, gia chủ có thể linh hoạt đóng lớp cửa lam bên ngoài để chắn nắng gay gắt, đồng thời mở cửa nhôm kính bên trong để đón nhận luồng gió mát. Những luồng khí này sẽ khéo léo len lỏi qua các khe hở của nan tre, lan tỏa vào không gian nội thất, mang lại cảm giác dễ chịu.
Ngược lại, vào mùa đông, chỉ cần mở cửa lam và đóng cửa nhôm kính, ánh nắng mặt trời sẽ xuyên qua, giúp tăng cường nhiệt độ phòng, tạo nên một không gian ấm cúng và dễ chịu.
Công trình với phong cách kiến trúc độc đáo, nổi bật bởi sự hòa quyện tinh tế với cảnh quan thiên nhiên xung quanh.
Trung tâm của giải pháp: Sức khỏe và tiện nghi con người
Kiến trúc sư Lê Lương Ngọc tiếp tục chia sẻ, Công ty V-Architecture hiện đang triển khai và ứng dụng đa dạng các giải pháp làm mát hiệu quả cho nhiều loại hình công trình xây dựng.
Điển hình là giải pháp quy hoạch tổng thể: đối với các công trình nhà ở trên khu đất có nhiều cây xanh lớn, bóng mát, ngôi nhà sẽ được định vị tại những vị trí ít bóng cây. Trong khi đó, các khu vực rậm cây sẽ được chuyển đổi thành sân vườn. Mục tiêu của việc này là cân bằng lượng bức xạ mặt trời trên toàn bộ khuôn viên, kiến tạo một môi trường vi khí hậu dễ chịu với nhiệt độ đồng nhất tại mọi điểm trong khu đất xây dựng.
Giải pháp làm mát hình khối kiến trúc: phương pháp này tập trung tối ưu hóa hiệu quả năng lượng bằng cách kiểm soát chặt chẽ bức xạ mặt trời. Các hình khối kiến trúc được nghiên cứu và tạo hình một cách có chủ đích, nhằm giảm thiểu tối đa góc chiếu nắng gắt trong mùa hè và tăng cường khả năng đón nắng ấm vào mùa đông.
Bên cạnh đó, V-Architecture còn phát triển giải pháp làm mát thông qua lớp vỏ bọc vách nhôm kính bên ngoài, hình thành một “khoảng thở” cách nhiệt quan trọng. Đồng thời, công ty cũng áp dụng giải pháp làm mát bằng các chi tiết kiến trúc, điển hình là việc sử dụng hệ “cánh gió” ở mặt tiền, đặc biệt phù hợp cho các công trình nhà ống chỉ có một mặt thoáng.
Hệ thống “cánh gió” được tích hợp trên mặt tiền, là giải pháp tối ưu cho các công trình nhà ống đô thị, giúp điều hòa vi khí hậu hiệu quả.
Theo quan điểm của KTS Ngọc, mọi giải pháp làm mát công trình đều phải lấy người sử dụng làm trọng tâm. Một công trình chất lượng không chỉ đáp ứng các yêu cầu về thẩm mỹ hay công năng, mà còn phải đảm bảo tối đa sức khỏe, cả về thể chất lẫn tinh thần, cho cư dân.
Thêm vào đó, công trình cần mang lại giá trị kinh tế bền vững cho người sử dụng, thể hiện xuyên suốt từ giai đoạn xây dựng, vận hành cho đến bảo dưỡng. Việc kiểm soát vi khí hậu trong công trình một cách thụ động không chỉ giúp tiết kiệm năng lượng đáng kể trong quá trình vận hành mà còn đóng góp tích cực vào nỗ lực bảo vệ môi trường.
Từ góc độ của một chuyên gia thiết kế nội thất, Kiến trúc sư Mai Hồng Phong nhấn mạnh rằng, bên cạnh các yếu tố về vật liệu xây dựng và hệ thống thông gió, việc làm mát công trình còn đòi hỏi sự chú trọng đặc biệt đến cách tổ chức và sắp xếp không gian nội thất.
Theo KTS Phong, một bố cục nội thất hợp lý có thể thúc đẩy lưu thông không khí hiệu quả, giảm thiểu cảm giác oi bức. Ví dụ, việc sử dụng rèm vải mỏng với gam màu sáng sẽ giúp phản xạ ánh sáng, hạn chế hấp thụ nhiệt. Các vật liệu tự nhiên như gỗ, đá mài hay gạch nung không chỉ tạo cảm giác mát mẻ mà còn có khả năng điều hòa nhiệt độ tự nhiên cho không gian.
Hơn nữa, sắc thái màu sắc trong không gian sống cũng tác động đáng kể đến cảm nhận nhiệt. Các gam màu lạnh như xanh nhạt, trắng kem hoặc xám tro thường mang lại cảm giác thư thái, dễ chịu hơn trong những ngày hè. Việc tích hợp cây xanh nội thất, đặc biệt tại các vị trí đón ánh sáng, không chỉ góp phần cải thiện vi khí hậu mà còn nâng cao giá trị thẩm mỹ cho tổng thể không gian.
Tại hội thảo “Công trình xanh kết hợp giải pháp làm mát tiết kiệm năng lượng vì sức khỏe và bảo vệ môi trường” diễn ra ngày 17/10, ông Nguyễn Hữu Dũng, Chủ tịch Hội Môi trường Xây dựng Việt Nam, đã nhấn mạnh rằng: Biến đổi khí hậu đang đẩy thời tiết đến những thái cực khắc nghiệt, đặc biệt là các đợt nắng nóng kéo dài và gay gắt ở khu vực đô thị, gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng và chất lượng cuộc sống của cư dân.
Để ứng phó hiệu quả với thách thức này, các công trình xây dựng cần vượt ra ngoài việc chỉ tập trung vào tiết kiệm năng lượng và sử dụng vật liệu thân thiện môi trường. Thay vào đó, chúng cần tích hợp đồng bộ các giải pháp làm mát bền vững, bao gồm cả làm mát thụ động (như thông gió tự nhiên, vật liệu phản xạ nhiệt, và cây xanh đô thị) lẫn làm mát chủ động (như hệ thống điều hòa không khí hiệu suất cao, tiết kiệm năng lượng).
Ông Dũng khẳng định: “Đây là những phương thức tối ưu nhằm giảm thiểu nhu cầu tiêu thụ điện năng, hạn chế đáng kể lượng phát thải khí nhà kính, đồng thời cải thiện đáng kể vi khí hậu tại các đô thị, góp phần thiết yếu vào việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng và nâng cao chất lượng môi trường sống.”